ডিজিটেল ডেস্কঃ-ভূমিকম্প আটাইতকৈ ভয়াৱহ প্ৰাকৃতিক দুৰ্যোগৰ ভিতৰত অন্যতম। যিয়ে মাটি কঁপাই অট্টালিকা আৰু আন্তঃগাঁথনিৰ ক্ষতিসাধন কৰিব পাৰে। যদিও সেইবোৰ প্ৰায়ে অভাৱনীয় হয়, তথাপিও কেইটামান তথ্য আছে যিয়ে আমাক ভূমিকম্পক ভালদৰে বুজিবলৈ সহায় কৰিব পাৰে। ভূমিকম্পৰ বিষয়ে শীৰ্ষ ১০ টা তথ্য আগবঢ়োৱা হ’ল।
১) সাধাৰণতে টেকটনিক প্লেটৰ প্ৰান্তত ভূমিকম্প হয়। কিছুমান দেশত টেকটনিক প্লেটৰ প্ৰান্তত থকাৰ বাবে ভূমিকম্প বেছি হয়।
টেকটনিক প্লেট হৈছে পৃথিৱীৰ বাহিৰৰ স্তৰ।
শিলৰ দ্বাৰা নিৰ্মিত আৰু অনবৰতে গতিশীল হৈ থাকে।
২)ভূমিকম্প হয় যেতিয়া প্লেটবোৰ আবদ্ধ হৈ পৰে আৰু লৰচৰ কৰিবলৈ চেষ্টা কৰি থাকে।
টেকটনিক প্লেটবোৰ অনবৰতে লৰচৰ কৰি থাকে যদিও কেতিয়াবা আবদ্ধ হৈ পৰে।
আবদ্ধ হৈ পৰিলে চাপ বাঢ়ি যায় আৰু প্লেটবোৰ হঠাতে লৰচৰ কৰিব।
ইয়াৰ ফলত ভূমিকম্প নিশ্চিত।
৩) ভূমিকম্পৰ আগতে পূৰ্ব জোকাৰণি হব পাৰে। ডাঙৰ ভূমিকম্পৰ আগতে কেতিয়াবা ফ’ৰশ্বক হ’ব পাৰে।
ই এটা বা ততোধিক সৰু ভূমিকম্প হ’ব পাৰে যিবোৰ ডাঙৰ ভূমিকম্পৰ আগলৈকে সংঘটিত হয়, যিটোক মূল জোকাৰণি বুলি জনা যায়।
বিজ্ঞানীসকলে প্ৰায়ে এইবোৰ ব্যৱহাৰ কৰি ডাঙৰ ভূমিকম্পৰ ভৱিষ্যদ্বাণী কৰিব পাৰে।
৪)ভূমিকম্পৰ পিছত আফটাৰশ্বক হোৱাৰ সম্ভাৱনা আছে।
এটা ডাঙৰ ভূমিকম্পৰ পিছত প্ৰায়ে আফটাৰশ্বক হয়।
আফটাৰশ্বক হ’ল মূল ভূমিকম্পটো হোৱাৰ পিছত হোৱা এটা বা ততোধিক সৰু সৰু ভূমিকম্প।
কাৰণ পৃথিৱীৰ খোলাটোৱে মূল ভূমিকম্পৰ প্ৰভাৱৰ লগত খাপ খাই পৰিবলৈ সময় লাগে।
ইহঁত অতি বিপজ্জনক হ’ব পাৰে কাৰণ ইতিমধ্যে বৃহৎ ভূমিকম্পৰ ফলত অট্টালিকাবোৰৰ ক্ষতি হ’ব পাৰে আৰু সেয়েহে ইয়াৰ ফলত প্ৰায়ে এই ডাঙৰ ফ্লেট আৰু অট্টালিকা বোৰ ভাঙি পৰে৷
এইবোৰ অতি বিপজ্জনক হ’ব পাৰে কাৰণ ইতিমধ্যে বৃহৎ ভূমিকম্পৰ ফলত অট্টালিকাসমূহৰ ক্ষতি হ’ব পাৰে আৰু সেয়েহে ই প্ৰায়ে ইহঁতৰ পতনৰ কাৰণ হ’ব পাৰে। গতিকে ডাঙৰ ভূমিকম্পৰ পাছতো বিপদ থাকে।
৫) মাটিৰ মাজেৰে যাত্ৰা কৰা শ্বকৱেভক ভূমিকম্পীয় তৰংগ বোলা হয়।
ভূমিকম্পৰ কেন্দ্ৰত ইহঁত অতি প্ৰবল।
ঢৌবোৰে পৃষ্ঠলৈ যাত্ৰা কৰে আৰু তেতিয়াই মাটি কঁপি ধ্বংস হয়।
৬) বিজ্ঞানীসকলে Moment Magnitude Scale ব্যৱহাৰ কৰি ভূমিকম্প কিমান শক্তিশালী তাক জুখিব পাৰে।
এই স্কেলত ভূমিকম্পৰ দ্বাৰা নিৰ্গত হোৱা শক্তি জুখিব পাৰি যিয়ে ইয়াক অতি সঠিক কৰি তোলে।
৭) ভূমিকম্প আৰম্ভ হোৱা ঠাইক হাইপোচেণ্টাৰ বোলা হয়।
ক’ৰবাৰ পৰা আৰম্ভ হ’ব লাগিব ভূমিকম্প।
ই সদায় মাটিৰ তলত, পৃথিৱীৰ তলত থাকে।
৮) ভূমিকম্প আৰম্ভ হোৱা ঠাইৰ ওপৰৰ মাটিক ভূগৰ্ভকেন্দ্ৰ বোলা হয়।
ভূমিকম্পৰ কেন্দ্ৰবিন্দু হাইপ’কেন্দ্ৰৰ পোনে পোনে ওপৰৰ মাটিত থাকে।
ইহঁতৰ মাজৰ পাৰ্থক্যটো হ’ল হাইপ’চেণ্টাৰ মাটিৰ তলত আৰু এপিচেণ্টাৰ মাটিৰ ওপৰত।
ইয়াৰ পৰাই আৰম্ভ হয় ভূমিকম্প।
৯) এতিয়ালৈকে হোৱা আটাইতকৈ শক্তিশালী ভূমিকম্পটো চিলিত হৈছিল, ১৯৬০ চনত।
১৯৬০ চনৰ ২২ মে’ত চিলিত এতিয়ালৈকে হোৱা আটাইতকৈ শক্তিশালী ভূমিকম্পটো সংঘটিত হৈছিল।
Moment Magnitude Scale ত ৯.৫ আছিল যিটো অতি অতি উচ্চ।
ভূমিকম্পটো গোটেই ১০ মিনিট ধৰি চলিছিল।
আগতে বিজ্ঞানীসকলে ৰিখটাৰ স্কেল নামৰ কিবা এটা ব্যৱহাৰ কৰিছিল যিয়ে ভূমিকম্পীয় তৰংগৰ আকাৰ জুখিছিল।
কিছুমান আচৰিত বৈজ্ঞানিক আৰু ঐতিহাসিক ভূমিকম্পৰ তথ্য একেলগে ৰাখিছো…
১। পৃথিৱীত বছৰি কেইবা নিযুত ভূমিকম্প হয়।
আমেৰিকাৰ ভূতাত্ত্বিক জৰীপৰ মতে, প্ৰতি বছৰে ৰিখটাৰ স্কেলত ৭.০ ৰ ওপৰত প্ৰায় ১৭টা বৃহৎ ভূমিকম্প হয়। আৰু ৮.০ৰ ওপৰৰ এটা ডাঙৰ ভূমিকম্প হয়। কিন্তু বিশেষজ্ঞসকলে অনুমান কৰিছে যে প্ৰকৃততে বছৰি কেইবা নিযুত ভূমিকম্প হয়; বহুতো ভৌগোলিক দূৰত্ব বা সৰু পৰিমাণৰ বাবে ধৰা নপৰে।
২) ভূমিকম্পৰ ফলত দিনটোৰ দৈৰ্ঘ্যৰ ওপৰত প্ৰভাৱ পৰিব পাৰে।
২০১১ চনৰ ১১ মাৰ্চত উত্তৰ-পূব জাপানত ৮.৯ প্ৰাবল্যৰ ভূমিকম্পই পৃথিৱীৰ ভৰৰ বিতৰণ সলনি কৰি পৃথিৱীখন অলপ বেছি বেগেৰে ঘূৰাইছিল আৰু পৃথিৱীৰ এটা দিন প্ৰায় ১.৮ মাইক্ৰ’ছেকেণ্ড চুটি হৈছিল।
৩/ ছান ফ্ৰান্সিস্কো আৰু লছএঞ্জেলছ:-
বছৰি প্ৰায় দুই ইঞ্চি হাৰত লছ এঞ্জেলছৰ দিশে আগবাঢ়িছে ছান ফ্ৰান্সিস্কো চহৰ। সেই একে গতিৰে আপোনাৰ আঙুলিৰ নখবোৰ বাঢ়ি যায়। এনে হৈছে কাৰণ ছান আন্দ্ৰেয়াছ ফল্টৰ দুয়োফাল ক্ৰমান্বয়ে ইটোৱে সিটোৰ কাষেৰে পিছলি গৈ আছে। কেইবা নিযুত বছৰৰ পাছত চহৰকেইখনৰ লগ হ’ব৷
৪) ভূমিকম্পৰ আগতে স্থিৰ হৈ থকা পানীৰ গোন্ধ।
পুখুৰী, খাল, হ্ৰদ আৰু অন্যান্য স্থিৰ হৈ থকা পানীয়ে এটা জঘন্য হুমুনিয়াহ এৰিব পাৰে আৰু ভূমিকম্পৰ আগতে অলপ উষ্ণ হৈ পৰিব পাৰে। প্লেটবোৰ স্থানান্তৰিত হোৱাৰ লগে লগে মাটিৰ তলত গেছ নিৰ্গত হোৱাৰ বাবেই এনে হয়। ইয়াৰ ফলত অঞ্চলটোৰ বন্যপ্ৰাণীৰ আচৰণৰ পৰিৱৰ্তন হ’ব পাৰে। মুক্ত বিশ্ববিদ্যালয়খনৰ জীৱ বিজ্ঞান বিভাগৰ বিজ্ঞানীসকলে ২০০৯ চনত ইটালীত হোৱা ভূমিকম্পৰ পূৰ্বে টোডবোৰ নোহোৱা হোৱাটো পৰ্যবেক্ষণ কৰিছিল আৰু ভূমিকম্পৰ তাৰ পিছত ঘূৰি অহাটো। ইয়াৰ উপৰিও শিলৰ চাপৰ ফলত পানীৰ ৰসায়নৰ পৰিৱৰ্তন ধৰা পেলায় বুলিও বিশ্বাস কৰা হয়।
৫) ভূমিকম্পৰ পিছৰ আভ্যন্তৰীণ ঢৌক “Seiches” বোলা হয়।
ভূমিকম্পৰ পিছত কেতিয়াবা চুইমিং পুল আৰু পুখুৰীত পানীখিনি লৰচৰ কৰা আভ্যন্তৰীণ ঢৌ এটা দেখা যায়। ইয়াক Seiche (উচ্চাৰণ “saysh”) বোলা হয়। ভূমিকম্প শেষ হোৱাৰ পিছতো ঘণ্টাৰ পিছত ঘণ্টা পানী প্ৰায় স্ল’চ হৈ থাকিব পাৰে। টাচনৰ ইউনিভাৰ্চিটি অৱ এৰিজোনাৰ চুইমিং পুলত ২০০০ কিলোমিটাৰ দূৰৈৰ মেক্সিকোত ১৯৮৫ চনত হোৱা ভূমিকম্পৰ ফলত হোৱা চেইচৰ ফলত পানী হেৰুৱাইছিল।
৬) ইনকা আৰু পৰম্পৰাগত জাপানী স্থাপত্যক ভূমিকম্পৰ কথা মনত ৰাখি ডিজাইন কৰা হৈছিল।
ইনকা স্থাপত্য ভূমিকম্প সহ্য কৰিব পৰাকৈ নিৰ্মাণ কৰা হৈছিল। লগতে জাপানী পেগোডা সমূহ।
৭। প্ৰায়বোৰ ভূমিকম্পৰ মূল প্ৰশান্ত মহাসাগৰ।
বিশ্বৰ ভূমিকম্পৰ বিপুল সংখ্যক – আচলতে প্ৰায় ৯০% – প্ৰশান্ত মহাসাগৰৰ অৱবাহিকাৰ এটা অঞ্চল ৰিং অৱ ফায়াৰৰ কাষত সংঘটিত হয়।
৮) চিলিৰ এখন চহৰ ভূমিকম্পৰ ফলত দহ ফুট পশ্চিম দিশলৈ গতি কৰিলে
২০১০ চনৰ ২৭ ফেব্ৰুৱাৰী শনিবাৰে ৰিখটাৰ স্কেলত ৮.৮ জোখৰ এক বৃহৎ ভূমিকম্পৰ সময়ত পৃথিৱীৰ খোলাটো ইমানেই নাটকীয়ভাৱে ফাটি গৈছিল যে কনচেপচন চহৰখন প্ৰকৃততে ১০ ফুট পশ্চিমলৈ গতি কৰিছিল।
৯) ভূমিকম্পৰ ফলত এভাৰেষ্ট সংকুচিত হৈ পৰে।
২০১৫ চনৰ ২৫ এপ্ৰিলত ৭.৮ প্ৰাবল্যৰ ভূমিকম্পই নেপাল ৰাষ্ট্ৰৰৰ ভয়াৱহ ক্ষতিসাধন কৰে, যাৰ ফলত হিমালয়ৰ কেইবাটাও পৰ্বত সংকুচিত হয়, য’ত মাউণ্ট এভাৰেষ্টো এক ইঞ্চি সংকুচিত হয়।
১০) জাপানী পৌৰাণিক কাহিনীত ভূমিকম্প এটা বিশাল কেটফিছৰ ফলত হৈছিল।
ঐতিহাসিকভাৱে বিশ্বাস কৰা হৈছিল যে জাপানৰ দ্বীপসমূহৰ তলত বোকাত ডুব যোৱা নামাজু – এটা বিশাল কেটফিছ। আৰু ইয়াক ভূমিকম্পৰ বাবে দায়ী বুলি ভাৱে জাপানী সকলে। বহুতে বিশ্বাস কৰিছিল যে কেটফিছে ইফালে সিফালে ঠেলি দিব, যাৰ ফলত বজ্ৰপাতৰ দেৱতা কাচিমাই চকু নোখোৱাত ভূমিকম্পীয় কাৰ্যকলাপ হ’ব।
প্ৰাচীন গ্ৰীকসকলে বিশ্বাস কৰিছিল যে সাগৰৰ দেৱতা প’ছিডনে খঙত ত্ৰিশূৰেৰে পৃথিৱীত খুন্দা মাৰি ভূমিকম্পৰ সৃষ্টি কৰে। হিন্দু পৌৰাণিক কাহিনী অনুসৰি পৃথিৱীখনক আঠটা হাতীয়ে ধৰি ৰাখিছে, যিবোৰ পাছলৈ সাপৰ কুণ্ডলীত থিয় হৈ থকা কচ্ছপৰ পিঠিত ভাৰসাম্য ৰক্ষা কৰি থাকে। সেই জীৱ-জন্তুবোৰৰ যিকোনো এটাই গতি কৰিলে ভূমিকম্প হয়।
১১) ভূমিকম্পৰ আগতে জীৱ-জন্তুৰ আচৰণ সলনি হোৱা দেখা গৈছে।
কেৱল টোডেই নহয় যিবোৰে ভূমিকম্পীয় কাৰ্যকলাপৰ প্ৰতিক্ৰিয়া প্ৰকাশ কৰা দেখা গৈছে: ২০০৪ চনত ইণ্ডোনেছিয়াত হোৱা ভূমিকম্প আৰু ছুনামীৰ আগতে প্ৰত্যক্ষদৰ্শীয়ে ওখ ঠাইলৈ যোৱা জীৱ-জন্তু আৰু চৰাই দেখাৰ কথা জনাইছিল। বিজ্ঞানীসকলে ভাবে যে ভূমিকম্পৰ আগতে জীৱ-জন্তুৱে দুৰ্বল কম্পন অনুভৱ কৰিব পাৰে, বা সম্ভৱতঃ মাটিৰ তলৰ শিলৰ স্থানান্তৰৰ ফলত উদ্ভৱ হোৱা বৈদ্যুতিক সংকেত অনুভৱ কৰিব পাৰে।
১২) এজন ব্ৰিটিছ অভিযন্তাই ভূমিকম্পৰ কাৰণ চিনাক্ত কৰে।
ভূমিকম্পৰ কাৰণ চিনাক্ত কৰাৰ বাবে আমাৰ ওচৰত ধন্যবাদ দিবলগীয়া ব্ৰিটিছ অভিযন্তা জন মিচেল আছে। ১৮ শতিকাৰ আৰম্ভণিতে তেওঁ ভূমিকম্পবিজ্ঞানৰ প্ৰথম পিতৃসকলৰ ভিতৰত অন্যতম আছিল আৰু তেওঁ নিজৰ তত্ত্ব আগবঢ়াইছিল যে ভূমিকম্প আৰু ইয়াৰ ফলত সৃষ্টি হোৱা শক্তিৰ ঢৌ “পৃষ্ঠৰ পৰা মাইল তললৈ শিলৰ ভৰ স্থানান্তৰিত”ৰ ফলত হয়।